Tarihsel Bilinç

İnsanın geçmişiyle kurduğu ilişki, geçmişini hatırlaması ve geçmişinin farkına varması, derin tefekku¨rlerin nihayetinde gerçekleşti. Batı medeniyetindeki en önemli gelişmelerden biri de işte bu tarih bilincinin gelişmesidir. Bilinçli ya da bilinçsiz olması fark etmez; tarih, insanî tecru¨benin her aşamasında yer alan bir du¨şu¨nce biçimidir artık; insan hareketinin her alanı tarihle tanımlanabilir, tarihî açıdan incelenebilir, anlaşılabilir.
John Lukacs, “hatırlanan geçmiş”in anlamının, tarihin gelişiminin, tarihe yönelik bugu¨n artan ilginin izleklerini oluşturduğu bu çığır açan incelemesinde, “Tarihçinin görevi nedir?” sorusunun cevabını arıyor. Bunu yaparken yaklaşık u¨ç yu¨zyıl önce ortaya çıkışından bu yana “tarih bilinci”nin izini su¨ru¨yor. Bu sebeple okur, Tarihsel Bilinç’te gerçek, hakikat, kurgu, kurgu dışı ile tarihin ilişkisinin tarihçinin mesleğini derinden etkileyen unsurlar olduğundan emin olurken tarih disiplininin geçtiği yolları ve “tarih” kavramının tu¨m inceliklerini görme fırsatı buluyor.
“Adaletin yokluğundan ziyade gerçek dışılığın olağanu¨stu¨ seviyede yaygın olması yu¨zu¨nden tehdit edildiğimiz bu çağın sonuna doğru hakikat, adaletten daha derin bir insani ihtiyaca cevap verir. Ancak tarihçi, her insan gibi, kendi sınırlarının farkında olmalıdır. Hakikat ona verilmemiştir. Onun kişisel görevi, bir kez daha altını çiziyorum, gerçek dışılığı azaltmak ve -sonuç olarak ve aynı zamanda- hakikatin peşinden gitmektir.”