Tanıdığım Eski Sanatkârlar ve Osmanlı Ricâli

Bâbıâli denilen yayın-neşriyat, kültür-sanat ve edebiyat merkezinde 40 yıla yakın bir zaman çeşitli gazetelerde ve Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nde arşiv memuru olarak görev yapan Reşid Halid Gönç (1892-1966) Meşrutiyet ve Cumhuriyet döneminin önemli bir tanığıdır. Temmuz 1943’te Bâbıâli’deki suskunluğunu bozarak Vakit gazetesindeki bir röportajla matbuat hayatına fiilen giren Reşid Halid, ilk röportajını da o günlerde 109 yaşında bulunan Gazi Osman Paşa’nın yaverlerinden İsmail Hakkı Pekcan’la yapmıştır. Bu mülakatta Plevne kahramanının bütün özelliklerini en ince teferruatına kadar tanıtmıştır. Daha sonra Reşid Halid’in Vakit gazetesinde ve bazı mecmualarda tanıdığı sanatkârlara dair neşrettiği portre yazıları sayesinde başta Muhsin Ertuğrul ve eşi Neyyire Neyyir olmak üzere Udî Hasan, Kavuklu Hamdi, Udî Ali Rıfat Çağatay günümüze yeniden misafir olmaktadır. Bu sanatkârlar, Reşid Halid’le bir şekilde yolları kesişmiş insanlardır, dolayısıyla bu portreler yakın dostluk veya tanımışlığın ürünü olan realist gözlemlerdir. Tefrikalar Vakit, Haber-Akşam Postası Müzik Magazin, Perde-Sahne dergisi gibi çeşitli gazete-mecmualarda ve farklı tarihlerde neşredilmiştir.

Eserin ikinci bölümünde Reşid Halid’in yaşadığı süre zarfında yakından tanıdığı Osmanlı devlet ricâli vardır. Onlara dair gözlemleri de son derece ilginç bilgiler ihtiva etmektedir. Tanzimat ricâlinden Said Paşa, Sadrazam İbrahim Hakkı Paşa, Ahmed İzzet Paşa Mehmet Ali Aynî, 109 yaşında Plevne Kahramanı Gazi Osman Paşa’nın yaveri üzerinden Reşid Halid, Osmanlı devlet adamlarının tutum, davranış ve ahlâklarına kendi penceresinden bakmış ve onlara dair hatıralarını neşretmiştir. Basın, kültür-sanat ve edebiyata sadece koleksiyonu ile değil ahlakıyla da hizmet eden bu güzel adamın yeniden edebiyat, sanat ve kültürel hayatımıza dâhil olması hak ettiği değerin geç de olsa ihyasına sebep olacaktır.