Serbest Cumhuriyet Fırkası ve Muhalif Ege

Okyar’ın farklı beklentilere hitap edebilmesinin ve partisinin beklenmedik başarısının birçok nedeni vardır. Başta yoksul katmanlar olmak üzere, birbiriyle çelişen toplumsal kesimlere ulaşmasında en büyük etken partisinin ismidir. Zira toplumsal katmanlardan her biri, ‘serbest’ sözcüğünü kendi beklentileri doğrultusunda, sınırsız özgürlükler vaat eden politik bir taahhüt olarak algılamıştır.

Serbest Cumhuriyet Fırkası ve Muhalif Ege, 1908’de Hürriyet’in İlanı sırasında gözlemlenen heyecanı hatırlatan bir kıpırdamaya yol açan SCF’nin Ege’deki faaliyetlerini ele alıyor. Erken Cumhuriyet dönemi muhalefetinin toplumsal tabanına ilişkin bilgi eksikliğini Ege Bölgesi örneğinde dolduruyor. Eyüp Öz, SCF’nin Ege bölgesinde teşkilatlanmasını yerel kaynakları kullanarak etraflı biçimde incelerken, 1920 sonlarında Tek Parti iktidarının ülkenin en Batılı bölgesinde nasıl ve neden tıkandığını gösteriyor. Çalışmasında ayrıca, Türkiye’nin en muasır medeniyet seviyesinde olan bölgesinde bile inkılâplara gösterilen tepkiye, 1929 iktisadi bunalımının etkisi ilave olurken, dipten gelen bir toplumsal muhalefet potansiyelinin güçlenişi izleniyor. İşsizliğin, muhacirliğin, Yunan işgalinin izlerinin ve nüfus mübadelesinin bölgede yarattığı karmaşada, dönemin İzmir’inin içinde bulunduğu sefalet, canlı bir şekilde tasvir ediliyor. Ve birçok kesimde Mehdici bir kurtuluş beklentisinin oluşmasına yol açan etmenler, etraflı biçimde inceleniyor. Öz, SCF’nin yorgun bir kenti ve bölgeyi büyük bir tutkuyla harekete geçirmesinin ve birliktelikleri mümkün olmayan kesimleri ortak bir çatı altında bir an toplayabilmesinin nedenlerini aydınlatıyor.