Reşid Halid Gönç

İlginç ve sıra dışı şeyler her zaman insanların ilgisini çeker. İnsanın kendisini tanıması biraz da başkalarına ve eşyaya birtakım anlamlar yüklemesiyle mümkündür. İnsanın iç dünyasına yolculuğunu tamamlayan ve karakterini besleyen bu hobiler, topluma yönelik bir faydaya dönüştüğü zaman, bir araya getirilmiş nesnelerin bütünlüğü gelenekle beslenen toplumsal kimliği pekiştirir. Koleksiyon merakı ise insanın iç dünyasına ve çevresine dair ilgisinin bir tezahürüdür. Elinizdeki kitap, hakkındaki bilgiler birkaç kitabın ve bilgi kırıntısının insafına terk edilmiş bir Bâbıâli duayeni olan Reşid Halid Gönç’ün (1892-1966) biyografisini ortaya koyan ilk çalışmadır. Bununla birlikte onun çocukluk yıllarından itibaren merak saldığı basın ve edebiyat koleksiyonerliğine, Yeni Türk edebiyatında portre türünün gelişimine ve çeşitli tarihlerde gazete ve mecmularda tefrika ettiği edebî portrelerine de ışık tutmaktadır. Kitapta ayrıca koleksiyon nedir, çeşitleri nelerdir, dünyada ve ülkemizde koleksiyon meraklıları gibi hobi türündeki merakların izi sürülüyor… Reşid Halid, çocukluk ve özellikle Paris dönüşü 1909 yılından itibaren tanıdığı matbuat erkânının ve edebiyat dünyasının önemli simalarının fizikî ve ruhsal portrelerini edebiyat tarihine armağan etmiştir. Ebüzziya Tevfik’ten Recaizâde Mahmud Ekrem’e, Abdülhak Hâmid’den Cenab Şahabeddin’e, Mehmed Rauf’tan Ahmed Rasim’e, Müfid Ratib’den Nigar Hanım’a birçok isim Reşid Halid’in portre yazılarıyla yeniden hayat buluyor.

Dünyanın en enteresan yazı ve resim koleksiyonlarından birine vücuda getiren Reşid Halid, 12 Ekim 1929’da Yusuf Ziya Ortaç’la başladığı koleksiyonuna ölümüne kadar 18×24 boyutundaki 1500 kadar kartonda 1200 kişiyi bu meşhurlar galerisine dâhil etmiştir. Birçok gazeteci, muharrir, ressam, şair, avukat, tarihçi, doktor, aktör, musikişinas gibi el yazısı, fotoğraf ve imzalarını koleksiyonuna katan ve böylece Bâbıâli’nin kütüğünü tutan bu nev’i şahsına münhasır adamdan yakın tarihe dair öğreneceğimiz çok şey var. Bu koleksiyonun en önemli özelliklerinden biri de Recai Efendi’den başlayarak oğlu Mahmud Ekrem Bey, onun oğlu Ercümend Ekrem Talu, kızı Esin’le oğlu Muvakkar ve onun da oğlu Erdem olmak üzere beş neslin bir araya gelmiş olmasıdır… Başkalarını var etmek uğruna kendisini unutan bu adama çok şey borçlu olduğumuzu elinizdeki kitap bizlere bir kez daha hatırlatacak…