Osmanlı Hakimiyetinde Hemedan

Akram Nejabati tarafından hazırlanan çalışmada, Hemedân eyaletinin XVIII. yüzyıldaki idarî, demografik ve ekonomik yapısı ele alınmış; Safevî Devleti’nin kurulması, XVIII. yüzyılın başlarına kadar Osmanlı-Safevî ilişkileri ve Hemedân hâkimiyeti sonrası Osmanlı tahrir çalışmalarından bahsedilmiştir. Ayrıca Hemedân’daki Osmanlı yöneticileri ve Hemedân eyaletinin Safevî ve Osmanlı Dönemi’ndeki idarî, demografik ve iktisadî yapısı hakkında malumat verilmiştir.

İran’ın batısında bulunan Hemedân, tarihin en eski devirlerinden beri iktisadî ve stratejik konumu itibarıyla birçok devletin ilgisini çekmiştir. Şehrin önemi, köklü tarihi ve coğrafî konumundan ileri gelmektedir. Hemedân, eskiden beri İran’ın batısındaki yolların kavşak noktasıdır. Asur ve Bâbil Dönemi’nin Lacivert Yol’u, Eşkânî ve Sâsânîlerin İpek Yolu, İslâmî dönemin Tarîku’l-Hücâc’ı (hac yolu) Hemedân’dan geçmiştir. Tebriz üzerinden Karadeniz’e ulaşan ticaret yolu da yine buradan geçmektedir.

31 Ağustos 1724 tarihinde Osmanlı tarafından fethedilmiş, Osmanlı Devleti’nin geleneği üzere Safevîlerden alınan topraklarda tahrîr işlemleri yapılmıştır. Bunun sonucunda, bölge ile ilgili önemli bilgileri ihtivâ eden iki ciltlik tapu tahrîr defteri ortaya çıkmıştır. Fakat bugüne kadar bu defterler gerek yerli gerek yabancı araştırmacılar tarafından kapsamlı bir şekilde incelenmemiştir. Elinizdeki çalışma bu eksiklik de göz önünde bulundurularak bu alandaki araştırmalara bir katkı sağlamak amacıyla hazırlanmıştır.