Osmanlı Belgelerinde İhtida Kavramı ve Mühtediler

Osmanli Devleti, farkli milliyet ve dinlerin çesitli örf ve âdetlerine sahip mensuplarina yaklasik alti yüz yil boyunca bir arada yasayabilecekleri bir ortam saglamistir. Bu ortamda hâkim unsur Müslümanlardan olustugu için, zaman zaman diger din mensuplarindan din degistirerek Müslümanligi tercih edenler de olmustur. Bu olay "Ihtidâ" olarak adlandirilir ve dininden dönenlere de "Mühtedî" (Dönme) denir. Ihtidâlarin sebepleri, süreci, mühtedînin sonraki durumlarinin incelenebilmesi ve bu alandaki arastirmalar için, basta Osmanli Ser’iye Sicilleri olmak üzere Basbakanlik Osmanli Arsivi’ndeki belgeler, önemli bilgiler içermektedir.Bu mütevazi çalismanin son bölümünde, Osmanli toplumunda önemli isler yapmis, Osmanli beyleri, pâdisahlari ve sultanlari üzerinde etkili olmus devlet adamlari ile Osmanli sarayinda kadin efendi veya vâlide sultan olarak önemli rolleri görülen mühtedîlerden örnekler verilmistir. Bunlara, gerek icraati gerekse eserleri ile Osmanli tarihinde iz birakmis bazi mühtedî ilim adamlari da eklenmistir. Kuskusuz alti yüz yillik Osmanli tarihi göz önüne alininca mühtedîlerin sayisi çok fazla olup burada verilenlerle sinirli degildir. Biz bu çalismayla konuya biraz açiklik getirmek istedik.