Müstakimzade Süleyman Sadeddin Efendi

Osmanlı ilim ve sanat dünyasının XVIII. yüzyıldaki en üretken simalarından biri olan Müstakîmzâde Süleyman Sadeddin Efendi, bugüne dek çoğunlukla biyografik eserleriyle hatırlanmış; hattatlığı, sûfî kimliği, ailesi ve yazma kültürü içindeki yeri ise ancak parça parça anlaşılabilmiştir. Oysa o, yalnızca yazdıklarıyla değil; istinsah ettiği, okuduğu, tertiplediği ve notlandırdığı yüzlerce yazma nüshayla da Osmanlı entelektüel geleneğinin en önemli temsilcilerinden biridir.

Elinizdeki bu eser, Müstakîmzâde’nin hayatını, yazarlığını, bağlı olduğu ilmî çevreleri ve yazma mirasını yalnızca klasik kaynaklara yaslanarak değil; bizzat onun kaleminden çıkan eserler, tertip ettiği mecmualar ve nüshalar üzerindeki notlar üzerinden takip ederek yeniden inşa etmektedir. Bugüne dek ailesi ve yakın çevresine dair şimdiye dek detaylı biçimde ele alınmamış pek çok bilgiye ulaşılmış; ilmiyeyle olan ilişkisi, okuduğu eserler, irtibat kurduğu şeyhler, aldığı icazetler ve yetiştirdiği talebeler ilk kez sistemli bir bütünlük içinde değerlendirilmiştir.

Çalışma yalnızca bir şahsın biyografisini yazmayı değil, XVIII. yüzyıl Osmanlısında bilgi üretimi ve dolaşımının izini yazma eserler üzerinden sürmeyi amaçlamaktadır. Şahsî kütüphanesi günümüze ulaşmamış, koleksiyonu belirli bir kütüphaneye intikal etmemiş bir Osmanlı âliminin elinden geçmiş nüshalar, ilk kez bu çapta bir taramayla tespit edilmiştir. Müstakîmzâde’nin eserlerine ve mecmualarına düşülen notlar, mütalaa ve temellük kayıtları, metin dışı işaretler üzerinden yapılan analizler sonucunda, el yazısının bulunduğu 255 nüsha belirlenmiştir. Bu yönüyle eser, yalnızca biyografik değil; aynı zamanda paleografik, kodikolojik ve entelektüel tarih bakış açılarını bir araya getiren özgün bir yazma eser incelemesidir.

Bu kitap, Müstakîmzâde’nin kaleme aldığı metinlerin ötesinde, onun bilgiyle kurduğu çok katmanlı ilişkiyi, metne yaklaşım biçimini, yazı pratiğini ve XVIII. yüzyıl Osmanlı ilim dünyasındaki yerini yazma eserler üzerinden takip etmektedir. Onun ilmî yolculuğu, kendi kaleminden çıkan mecmualar, düşülen kenar notları ve nüsha tercihleri aracılığıyla yeniden okunmakta; böylece Osmanlı entelektüel hayatına içeriden sahici bir bakış sunulmaktadır.