Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri

Tu¨rkler “Kostantiniye”yi 1453’te fethettiler ve s¸ehrin kurulus¸una ve o
vakte kadar sembolik merkezi kabul edilen Ayasofya’ya ilis¸kin bir efsane
gelis¸tirdiler. Bu efsane, Bizans, Arap, hatta Helen yazılı metinlerindeki
temalardan o¨ru¨lu¨ydu¨. Aras¸tırma literatu¨ru¨nu¨n yıllardır tanıdıg?ımız
isimlerinden Stefanos Yerasimos, bu efsanenin imparatorluk tartıs¸ması ve
ideolojisi ile ilis¸kisini aras¸tırıyor. Osmanlı padis¸ahları, Bizans bas¸s¸ehrinin
temel sembolu¨ Ayasofya’yı yeniden deg?erlendirerek, hatta anlamlandırarak,
Bizans imparatorlarının projelerini su¨rdu¨rme zorunlulug?unu mu
hissetmis¸lerdi? Yoksa lanetli s¸ehir Kostantiniye ebediyen yok mu
edilmeliydi? Stefanos Yerasimos, efsanenin olus¸umunu ve gelis¸me
as¸amalarını inceleyerek, metinleri tahlil ederek ve tarihi^ bag?lamla
c¸elis¸kilerini aras¸tırarak, bu efsaneyi yeniden ayakları u¨stu¨ne oturtuyor.
“Tu¨rkler yeni bas¸s¸ehirlerinin tarihini o¨g?renmeye c¸alıs¸mak yerine, onu
kendileri yaratmıs¸lardır. Bu kes¸if, metnin imparatorluk du¨s¸u¨ncesine s¸iddetle
kars¸ı c¸ıkan yapısıyla birles¸ince, edebi^ varsayımın, yani o¨yku¨nu¨n okuyucuyu
eg?lendirmek ic¸in uyduruldug?u varsayımının terkedilmesi gerekiyor. Bo¨ylece
yavas¸ yavas¸ Konstantiniye ve Ayasofya –ki s¸ehrin go¨beg?idir– ile ilgili bu
efsanenin imparatorluk tartıs¸masının en sag?lam kanıtı oldug?unu go¨rmeye
bas¸lıyoruz. Kaldı ki, kısa bir su¨re sonra bu efsaneye, bu kez dog?rudan
dog?ruya Bizans geleneg?ine yaslanan bir ikinci efsane eklenecektir.”
STEFANOS YERASI?MOS