İstanbul’un Irgatları

İstanbul’un Irgatları, Osmanlı İmparatorluğu’nun gu¨nbatımında, farklı milliyetçilikler arasındaki rekabetçi çatışmalara teslim olmayan alternatif bir ufuk ihtimalini, İstanbul’un ilk sosyalist örgu¨tlenmesi sayılabilecek bir ku¨menin faaliyetleri aracılığıyla okuyucuya sunuyor. II. Meşrutiyet İstanbul’unda özgu¨n bir işçi sınıfı örgu¨tlenmesi çabası yu¨ru¨ten, ağırlığını Rumların oluşturduğu Tu¨rkiye Sosyalist Merkezi ve ardılları bu çalışmanın odağında yer alıyor.


İstanbul’un ilk 1 Mayıs kutlamasından, enternasyonal konferanslara, Osmanlı meclisindeki sosyalizm tartışmalarından tabandan işçi örgu¨tlenmeleri inşası çabalarına, okur buluşmalarından grevlere, Bomonti’nin çocuk işçilerinden ilk sosyalist kadın örgu¨tlenmesine, sosyal demokrasiden anarko sendikalizme, Bulgar sosyalistlerinden IWW militanlarına, İstanbul’dan, Selanik’e, Sofya’ya, Atina’ya, Berlin’e, Paris’e ve hatta Chicago’ya, Tu¨rkiye Sosyalist Merkezi geniş bir zemine yayılacak bir tecru¨beye basılan ilk adımı teşkil ediyor.


İstanbul’un Irgatları’nın genişletilmiş yeni baskısı, ilk baskıdan çoğu şimdiye dek incelenmemiş yeni kaynakların anlatıya eklenmesiyle farklılaşmakta. Bu farklı kaynakların yardımıyla, II. Meşrutiyet dönemi Osmanlı başkentinde gelişen işçi hareketinin örgu¨tlenme, pratik ve ideolojik evrimini, farklılık ve gerilimlerini ilk baskıdan çok daha canlı

bir biçimde tasvir edebilmeyi başarıyor.


İstanbul’un Irgatları’nda berber çırakları, marangozlar, simitçiler, matbaacılar, kunduracılar, terziler, şemsiye işçileri, öğretmenler, liman işçileri, Tu¨rkiye Sosyalist Merkezi’nin yayın organı olan O Ergatis’in (Irgat) sayfalarından, İstanbul’un işliklerine, atölyelerine ve sokaklarına taşıyor, II. Meşrutiyet döneminin işçi hareket ve örgu¨tlenmelerinin faili ve tanığı olarak “ezilenlerin geleneği”nde unutulmuş bir sayfayı gözlerimizin önu¨ne seriyorlar.