Ferec-Nâme

Ferec-nâme, Musul ve Bağdat bölgesinin ilim, kültür ve edebiyat tarihine önemli katkılar sunan “Âl-i Fahrî” ya da “Fahrî-zâde” olarak bilinen meşhur ailenin önemli bir temsilcisi olan Seyyid Abdullah Neşâtî (M.1704-1774) tarafından kaleme alınmış, küçük ama önemli bir mesnevidir. Neşâtî, Bağdat Valisi Eyüplü Hasan Paşa’nın (1704-1723) oğlu Ahmed Paşa (1723-1747) tarafından ilgi ve iltifatla vilayet yönetiminin divanü’l-inşâ görevine getirilmiş ve bu görevi diğer Bağdat valileri Süleyman Paşa (1749-1762), Ali Paşa (1762-1764) ve Ömer Paşa (1764-1775) dönemlerinde de sürdürmüştür. Aynı zamanda, 18. yüzyıl klasik Türk şiirinin temsilcilerinden Bağdatlı Es’ad ve Ali Behcet Efendi’nin babası olan müellif, önemli bir devlet adamı olmasının yanında, Sevânihü’l Karîha fî Şerhi’s-Safîha, Tesrîhü’l-İdrâk fî Şerh-i Teşrîhi’l-Eflâk, Şerhu Hulâsati’l-Hisâb, Şerhu Kasîdeti’l-Bürde gibi önemli ilmi eserleri kaleme almış bir ilim adamıdır.

Osmanlı tarihinde 1749’da “Ebû Leylâ” lakaplı ilk kölemen vali Süleyman Paşa ile başlayıp 1831’de son kölemen vali Davut Paşa’nın valilikten azline kadar süren “kölemen valilerdönemi” olarak bilinen yaklaşık 80 yıllık sürecin özellikle kuruluş ve ilk yıllarına şahit olan Neşâtî, bu valilerden Ahmet Paşa ve Süleyman Paşa’nın valilikleri süresinde İran Şahı Nadir Şah’ın Bağdat’ı kuşatması gibi cereyan eden çok önemli siyasi ve tarihi olayları Ferec-nâme adlı eserinde anlatmış, yaşanan bu kritik olaylarla ilgili gözlem, düşünce ve tespitlerine yer vermiştir.

Osmanlı kaynaklarında hakkında pek bilgi bulunmayan Neşâtî ve onun özellikle Bağdat tarihi açısından kıymetli eseri Ferec-nâme’nin tanıtılması ve değerlendirilmesine yönelik bu çalışmanın, kültür ve medeniyet tarihimize küçük de olsa bir katkı sağlaması en büyük temennimizdir.