Eski Türk Toplumu Üzerine İncelemeler

“Kandas¸ toplumun es¸itlikc¸i hayat tarzını meydana getiren unsurların,
katmanlas¸mayı hızlandıracak ‘teknik’lerin hammaddesi haline getirilmesi,
‘gens’den/‘klan’dan ‘devlet’e, ‘o¨rgu¨tlenme’den siyasete giden yolun
as¸ılmasındaki bas¸lıca arac¸ları olus¸turur. Bu su¨rec¸ Asya go¨c¸ebelig?inde c¸ok net
go¨ru¨lu¨r.”
Eski Tu¨rk Toplumu U¨zerine I?ncelemeler, eski Tu¨rklerin tarihine, milliyetc¸i
hamasetin dıs¸ında, bununla beraber alabildig?ine tutkuyla, canlı bir merakla
yaklas¸masıyla, yol ac¸ıcı bir eserdir.
U¨mit Hassan bu anıtsal c¸alıs¸masında Tu¨rkoloji literatu¨ru¨nu¨ eles¸tirel bir
su¨zgec¸ten gec¸irir. Tu¨rk mitolojisinin motiflerini tarihsel bir kanavaya
is¸ler. Han, Tengri, To¨re, Kut gibi sihirli bir ha^leyle kus¸atılmıs¸ kavramların
arkeolojisini yapar. Anahanlıg?ın, s¸amanlıg?ın, “kolektif aksiyon” dinamig?inin
do¨nu¨s¸u¨mu¨nu¨ ve kadim-ilksel devlet geleneg?inin olus¸umunu inceler.
1985’te Sedat Simavi Sosyal Bilimler O¨du¨lu¨’nu¨ kazanan eser, ince dikkatleri
ve c¸ok yo¨nlu¨ go¨ndermeleriyle, bir tu¨r analitik ic¸go¨ru¨ o¨rneg?idir.
“U¨mit Hassan, daha sonra Marc Abe´le`s’in ‘devlet takıntısı’ olarak
adlandıracag?ı olguya kars¸ı bir uyarıyla ya da meydan okumayla so¨ze girer.
(...) Tu¨rk tarihini su¨rekli olarak ‘hep devlet kuran/asla devletsiz olmamıs¸ bir
toplulug?un tarihi’ olarak okuma giris¸imine dikkat c¸eker.”
AYHAN YALC¸INKAYA