Edebiyatta Politik Patronaj

Tek Parti Dönemi’nde siyasi erk; sanatsal üretimi tetikleyen ve destekleyen itici bir güç olarak arka planda varlığını daima his-settirmiş, edebiyatın anlatım olanakları ve edebî dilin esnekliği nedeniyle yazarların üretim aşamasına kolayca müdahale edebilmiştir. Patronajı elinde bulunduranlar sadece resmî ideoloji doğrultusunda değil aynı zamanda kendi siyasi otoriteleri adına gerek ısmarlama eserler yazdırmaktan gerekse çeşitli sanat müsabakaları düzenlenmekten kaçınmamıştır. Bu minvalde İsmet İnönü Dönemi’nde 1939 yılından itibaren bir devlet projesi olarak ulusal nitelikte “CHP Sanat Mükâfatları” düzenlenmeye başlanmış, resmî ideolojiyi yeniden üreterek dönüştüren özellikle hâkim kılınmak istenen ideolojinin propagandasını yapan eser sahipleri ödüllendirilmiştir.

Elinizdeki bu çalışmada; sanat ve edebiyat çevreleri ile iktidar sahipleri arasında bir nevi karşılıklı yükümlülük çerçevesinde kurulan patrimonyal ilişki, salt tarihselci bir yöntemle değil dönemin sosyo-politik boyutundan hareketle eserlerin içeriğine ve ödül alışında etkili olan faktörlere ilişkin bir söylem çözümlemesine tabi tutulmuştur. 1939’dan başlayarak 1947 yılına kadar devam eden müsabakalarda yazarların kimliklerini, niyetlerini, yargılarını ve algılamalarını yansıtan bilgi ve söylemler, “egemenlik, ayrımcılık, güç ve kontrol”ün eserlere yansıyan açık ve örtük sosyal iletileri her türlü ideolojik ön kabullerden uzak bir üslûpla ve objektif ölçülerle poetik ve eleştirel bir zeminde sorgulanmıştır.